MITOLOGICZNY CHAOS
Trzy perspektywy, zderzenie skrajnie odmiennych kultur i wielka wojna – tak pokrótce przedstawia się debiut Ryszarda Feina pod tytułem „Mit o Alarze”. Czy chwaląca się mitologicznymi nawiązaniami powieść jest w stanie odczarować stereotypowe myślenie o self-publishingu? Niestety: nie. Problemy? Te same, co zwykle.
Mówi się, żeby nie oceniać książki po okładce, ale to bujda. „Mit o Alarze” jest doskonałym przykładem wadliwości tego powiedzenia. Już na pierwszy rzut oka widać bowiem, że powieść Feina nie została potraktowana z odpowiednią starannością. Ilustracja z obwoluty nie działa pozytywnie na wyobraźnię, nie podsuwa żadnych skojarzeń, nie budzi żadnych emocji. Jej chaotyczność, zwłaszcza w połączeniu z przekombinowanymi fontami tytułu i nazwiska autora, działa wręcz odstraszająco. Rozumiem, że niektórzy autorzy – tutaj warto zaznaczyć, że przede wszystkim self-publisherzy – czują ogromną potrzebę odejścia od stockowych obrazków na froncie i zamienienia ich na jakieś dzieło sztuki. Sęk w tym, że literatura gatunkowa adresowana do masowego czytelnika wcale takich zabiegów nie potrzebuje. Odbiorca tego typu tekstu działa prosto – w morzu możliwości szuka książki, która od razu otworzy w jego umyśle którąś z szufladek. „Mit o Alarze” otwiera tylko szufladkę „self-publishing”, co przy aktualnym podejściu (czy słusznym to temat na inne rozważania) do samodzielnego wydawania debiutów jest po prostu strzałem w kolano.
Jeżeli potencjalny odbiorca nie odbije się od okładki i weźmie książkę do ręki, by przeczytać blurb, spotka go zawód. Z tyłu bowiem zamiast opisu znajduje się fragment powieści. Fragment, który nie dość, że napisany jest słabo, to zwyczajnie nic o „Micie o Alarze” nie mówi. Sugeruje jedynie, że historia Feina celuje w „uduchowione” rozmowy i melancholię, a jej bohaterowie noszą imiona kojarzące się z krajami afrykańskimi. Tymczasem w rzeczywistości „Mit o Alarze” to opowieść, którą napędza aż trójka bohaterów, a każdy z nich pochodzi z innego, specyficznego świata. Poznawany przez okładkowy fragment Ja-meke to wybraniec z Imperium Słońca, pragnący wypełnić swoje magiczne przeznaczenie. Drugim z protagonistów jest pochodzący z Raju mężczyzna o imieniu Uli – hodowca broni, który na skutek szokujących wydarzeń opuszcza dom, by znaleźć ważne dla jego plemienia odpowiedzi. Ostatni z bohaterów to Andrygon – wojownik w sile wieku, marzący o tym, by zapisać się w pieśniach. W pewnym momencie wszystkie wymienione wątki zaczynają się zazębiać.
Pierwsze strony „Mitu o Alarze”, wbrew wszelkim znakom widocznym przy pierwszym spotkaniu, wydały mi się nawet interesujące. Dręczona ostrym słońcem kraina, zakurzeni wojowie i ten fascynujący moment, w którym czas jakby się zatrzymał, ale już za chwilkę wydarzy się coś wielkiego – tak je odbierałam. Niestety, im dłużej książkę czytałam, tym jaskrawsze były wady powieści Feina. W końcu nagromadziło się ich już tyle, że nie potrafiłam wczuć się w klimat tej historii. Najpierw śledziłam ją jakby przez szkło. Z czasem to szkło stawało się coraz mniej przejrzyste. Pod koniec miałam wrażenie, że obserwuję akcję już nie tylko przez zabrudzoną szybę, ale też, że ta akcja dzieje się w mlecznej mgle.
Pozornie „Mit o Alarze” korzysta ze znanych wierzeń i mitologii. W praktyce jednak te zostały tak dalece przetworzone, że ich znajomość bardziej przeszkadza, niż pomaga. Zresztą powiedzmy to sobie jasno: napychanie tekstów kultury nawiązaniami wcale nie sprawia, że stają się przez to bardziej wartościowe. Nawiązania muszą czemuś służyć, żeby stały się wartością, a nie pozostały tylko pustym popisem wiedzy. Tutaj większego sensu podobnych działań nie widzę, jakkolwiek trudno odmówić projektowi ambicji. Zasady funkcjonowania poszczególnych krain, religie wyznawane przez ich mieszkańców, hierarchia społeczna – dla każdego z opisywanych zakątków te aspekty są w powieści różne. Dodatkowo wszystkie te elementy odstają od tego, co znamy z autopsji. Imiona bohaterów? Oczywiście abstrakcyjne i egzotyczne. Autor pokusił się też o wprowadzenie różnorodnych miar czasu i ich określeń (vide: „tsehzień”), w których gubią się nawet jego bohaterowie. Postaci wspominają nawzajem swoje krainy, próbują lokować je w przestrzeni i określać odległości między nimi, ale wszystko to wydaje się mętne i konfundujące. A to jeszcze nie koniec, bo Fein łączy realizm ze światami magicznymi na zasadach, które wydają się po prostu zbieraniną przypadków.
Dla mrówki świat kończy się na dolinie. Dla ryby w jeziorze. Dla człowieka świat kończy się na lądach i oceanach. Istnieje jednak coś więcej niż dolina, więcej niż jezioro. Dużo więcej niż lądy, morza i przestworza.
Warto tu jednak nadmienić, że w każdym z opisywanych przez autora zakątków „coś” jest. Początkowo światy te wydają się intrygujące i po prostu chce się o nich dowiedzieć czegoś więcej. Przeszkadza w tym jednak zaplanowana zmiana perspektyw. Ledwie czytelnik poczuje zainteresowanie i już go Fein przenosi do innego bohatera. O dopiero co poznawanym świecie i jego zasadach trzeba więc zapomnieć, by odświeżyć sobie w pamięci informacje o poprzednim świecie albo otworzyć umysł na kolejny. Kiedy się w końcu wraca do poszczególnych wątków, wszystko zaczyna zlewać się jedno. Innymi słowy: autor zalewa czytelnika zbyt wieloma informacjami w zbyt krótkim czasie i nie daje mu odpoczynku koniecznego do ich uporządkowania. Jestem przekonana, że ta historia byłaby dużo lepsza, gdyby Fein skoncentrował się na rozplanowaniu tylko jednego z poruszonych wątków. Wymyślone przez niego krainy wydają się bowiem wystarczająco bogate, by zająć czytelnika ich mitologią. W obecnej formie wszystko się miesza do tego stopnia, że kulminacyjny moment „Mitu o Alarze” kompletnie nie zrobił na mnie wrażenia. Nie wiedziałam, komu mam kibicować. Ba, nie rozumiałam nawet, o jaką stawkę toczy się gra.
Poza pomysłami z potencjałem powieść ma też inne „momenty”. W morzu źle zredagowanych dialogów zdarzają się wypowiedzi, które skłaniają do refleksji. Niektóre z przemyśleń bohaterów bardzo trafnie opisują uniwersalne doświadczenia każdego człowieka, jak lęki dotyczące przyszłości, rozterki dotyczące przeszłości, czy lokowanie siebie w pędzie świata. Niestety, mogą one łatwo umknąć, bo te perełki po prostu nikną w gęstwinie chwastów. Najbardziej bolą te fragmenty, w których autor bardzo stara się, by jego książka brzmiała jak głęboka, poważna lektura. Chociaż niemniej strasznie robi się, gdy Fein zmusza swoich bohaterów do żartów i docinek. Zasada jest prosta: nie czujesz humoru, to omijaj go szerokim łukiem. Tymczasem w „Micie o Alarze” niektóre z chociażby gier słownych serwowanych przez bohaterów są tak „suche”, że onieśmieliłyby tę spaloną słońcem krainę, po której protagoniści wędrują.
Nie będę ukrywać, że „Mit o Alarze” naprawdę mnie zmęczył. Nie chodzi nawet o to, że książka Feina jest słaba, ale o to, że przy dobrym zespole redakcyjnym mogłaby być dużo lepsza. Nie ma rzeczy złych z natury i self-publishing też taki nie jest. Żeby jednak brać się samodzielnie za tak poważne rzeczy jak wydawanie książek, trzeba coś o tym wiedzieć. Tutaj ewidentnie zabrakło podstawowych umiejętności. Nie mogę więc polecić Wam „Mitu o Alarze”, ale jeżeli kiedykolwiek do Was trafi, to wiedzcie, że w księgarniach jest też wiele gorszych propozycji.
Tekst powstał na drodze współpracy odpłatnej. Fragment powieści Ryszarda Feina można przeczytać na stronie mitoalarze.pl. Tam też istnieje możliwość zakupienia książki.
Początkująca pisarka, która wciąż nie może znaleźć czasu, by skończyć drugi tom debiutanckiego cyklu "Przed Czasem".
Amatorka wszelakich tekstów kultury - od kina klasy B do perełek z Sundance, od młodzieżowego fantasy do southern gothic czy Prousta. Perfekcjonistka, która wiecznie znajduje się w niedoczasie. Bywa, żem płaczliwa (co Kamil dzielnie znosi).
Dotychczas współpracowałam z: secretum.pl, duzeka.pl, filmaster.pl, zazyjkultury.pl, organizacją Polacy nie gęsi, Ińskie Point. Moim wcześniejszym projektem był recenzent.com.pl
